ÇEŞME’NİN SU ÇİLESİ

Küresel iklim değişikliği veya kuraklık, ne dersek diyelim, dünyanın ama özellikle bizim ülkemizin çok önemli sorunu olarak gündemde. Bu da kendini su sorununu olarak hissettiriyor. 

Meselenin iklim değişikliği ile ilgisi var şüphesiz, yağmurların azalması, sıcaklığın artması vs. Ama en az onun kadar şehirleşme ve tüketim politikaları da su krizini derinleştiren faktörler. 

Bu mevsimlerde uzmanlar İzmir Tahtalı Barajının su seviyesinden ve Çeşme Kutlu Aktaş Barajının halinden söz ederler. Gerçekten de Çeşme’de su krizi kapıda. Bu nedenle Çeşme Belediyesi, su kullanıma ilişkin bazı tedbirler açıklamaya başladı. 

Baraj suyunun sezonu çıkarmaya yetmeyeceği açık. Bu nedenle Karareis Barajından, Çeşme’ye verilecek suya umut bağlanmış durumda. O konuda da DSİ henüz hazırlıkları tamamlamamış gibi gözüküyor. 

Şehirler elli yıl ve yüz yıl sonrası düşünülerek planlanır. Oysa bizde işler günü birlik yürür. Yumurta kapıya gelince de çözüm aranır. 

Çeşme Projesi tartışmalarında en önemli sorunların başında su sorunu geliyordu. Mesele sadece binalar ve otellere imar sağlamak değil, Çeşme Yarımadası’nın ekolojik kapasitesini de hesaba katmak gerekir. 

Bu projeye destek veren, Çeşme ve Büyükşehir geçen dönem Belediye Başkanları ile de görüşmelerimiz olmuştu. Çeşme Belediye Başkanı, bu projeye karşı çıkmanın vatana ihanet ile eşdeğer olduğunu söylerken, biz tersini iddia ediyorduk. 

Tunç Soyer ise mecburen desteklemek zorunda kaldığını açıklıyordu çevreci yurttaşlara. Özel görüşmemizde de bize, nasıl olsa su sorununu çözemezler diye düşündüm ve baştan istemezükçü duruma düşmek istemedim, demişti. İsterükçülüğe geçişini ise, denizden ters ozmoz ile tatlı su sağlanacağı gerekçesine dayandırmıştı. 

Çeşme Projesi Davasına ilişkin Bilirkişi Heyetinin saha incelemesinde, Bakanlık temsilcisi uzmanlar ile dağlarda zaman zaman tartışma yaşıyorduk. 

Onlara şöyle bir soru sormuştum. “Proje alanının su ihtiyacınız ters ozmoz yöntemiyle karşılayacağınızı söylüyorsunuz, ama sadece o alanda değil ki, bölgede nüfus artışı ve su ihtiyacı iki katına çıkacak. Şehrin ve köylerin su ihtiyacı ne olacak?”

Buna karşılık uzman, “onları da ters ozmoz yöntemiyle karşılayacağız” dedi. Tabi ki, ne benim için ne de bilirkişiler için ikna edici bir yanıttı bu. 

Her şeyden önce bu yöntem çok pahalı ve bölgenin/yurttaşların su hizmeti, bir kamu hizmetidir. Onun şirketler aracılığıyla ve maliyet hesapları ile çok yükselmemesi lazım ve gerçek uzmanların bize hatırlattığına göre bu yöntem, bölgenin su ihtiyacını karşılamada gerçekçi bir öneri değildir. 

Onun için Çeşme’nin vahşi turizm ve rezidans furyasına karşı daha korumacı kent politikalarına dönmesi lazım. Konut sayısını ve nüfusu artırarak bir şehir ve bölge gelişmiş olmaz. Onun için Çeşme Yarımadası’nın kapasitesini dikkate almak ve nüfus artışını cazip hale getirmekten uzak durmak lazım.

Kışın 50 bin kişilik bir kent bayram ve özel günlerde 400-500 bin nüfus alıyorsa, bu normal değildir. İyi bir şey de değil. 

Bu nedenle gelişmiş ülkelerde turist sayısını artırmamak üzerine planlamalar öne çıkmaktadır. Çünkü turizm, öyle söylendiği gibi masum bir hareket değildir. Şehirler ve doğa için ciddi bozucu etkileri vardır. Buna bağlı olarak ekolojikturizm ve soft turizm gibi model arayışları öne çıkmaktadır. 

Geçenlerde Ildırı’daki Mübadele etkinliğinde de dile getirmiştim. Yarımada’daki tek akarsu, Ildırı’daki Camiboğazıderesidir. Ancak bu su, tarımda kullanılmakla birlikte şebeke suyu için uygun vasıfta olmadığı için değerlendirilmiyor olabilir. Buna çözüm bulunamaz mı?

Bugün sosyal medya hesabında rastladım ki, jeoloji mühendisi Alpaslan Koparal, buna ilişkin bir öneride bulunmuş. Şöyle diyor Koparal: “Çeşme’nin su sorunun acil çözümü EritraiAntik Kentinin MÖ 3000 de kurulmasının sebebi olan ve Yarımadanın en yüksek debili Ildırı karst kaynaklarındadır. Kaynakların, tuzlu olan sularını arıtmak için kaynak çıkış yerlerine tuz arıtma üniteleri acile kurularak, kaynak suları en azından kullanma suyuna dönüştürülebilir.”

Bu tartışılabilir bir öneri gibi geldi bana. Ildırı Çayı tuzlu su değil sanırım ya da en azında deniz suyu gibi tuzlu değil. Çünkü tarımda rahatlıkla kullanılmaktadır. Dolayısıyla burada kurulacak arıtma üniteleri, ters ozmoz teknolojisi gibi pahalı olmasa gerek. 

Su aramayı sürdürmek gerekli ama Çeşme’deki şehircilik anlayışını da, imar baskısından kurtarmadan hiçbir baraj ve akarsu uzun vadeli çözüm olamaz.  
Dr. Engin Önen